Όλη η φιλοσοφία του δικαίου ταλαντεύεται μεταξύ γράμματος και πνεύματος. Το Δίκαιο έχει ένα πνεύμα, θα λέγαμε φυσικό, και ένα γράμμα, την κωδικοποίησή του.
Υπάρχει ένα πρωταρχικό δίκαιο, φυσικό, παλαιό, παραδοσιακό, ή ιστορικό, καθώς επίσης και ένα άλλου είδους δίκαιο, εκλογικευμένο, βουλησιαρχικό, κωδικοποιημένο ή σύγχρονο, το οποίο συχνά αποκαλείται εν συντομία «συνταγματικό δίκαιο». Το φυσικό, ιστορικό, παραδοσιακό δίκαιο είναι διεσπαρμένο, μη κωδικοποιημένο και προκύπτει από τα στοιχεία που διατηρούνται αμετάβλητα μέσα στη ροή του χρόνου, ενώ το σύγχρονο, κωδικοποιημένο, βουλησιαρχικό δίκαιο είναι συστηματικό, συνθετικό και γίνεται αντιληπτό ως ένας πραγματικός κώδικας του συνταγματικού δικαίου, προσεκτικά σχεδιασμένος, «επιστημονικά» επιμελημένος και εντελώς αυτόνομος σε σχέση με τις άλλες πηγές δικαίου.
Το άρθρο αυτό αρχίζει με στοχασμούς για το ιστορικό δίκαιο εν γένει, δίνοντας παραδείγματα κυρίως από την Πορτογαλία, και τελειώνει με το ζήτημα της επαναφοράς του φυσικού δικαίου. Πηγή παραδειγμάτων αυτής της νέας συνθήκης και αντικείμενο προβληματισμού αποτελεί το συνταγματικό δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
