Σύμφωνα με τον τίτλο του φιλοσοφικού Συμποσίου «Η Εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψεως στις Βαλκανικές Χώρες από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα», μέσα στα πλαίσια της οποίας έγινε η ανακοίνωσή μου κατά το Βαλκανικό Συνέδριο του 1981 στη Βάρνα, η μεγάλη Ευρωπαϊκή Αναγέννηση χρησιμεύει ως αφετηρία για αναδρομές στο παρελθόν, όπου αναζητούνται και εντοπίζονται – στις αριστοτελικές έννοιες μορφής και ύλης, καθώς και στην αριστοτελική κριτική των πλατωνικών ιδεών – οι ρίζες των βασικών για τη Φυσική Φιλοσοφία προβλημάτων, και αποφασιστικών στη διαμόρφωση του Αναγεννησιακού πνεύματος γενικώτερα και συγεκριμένα των προβλημάτων των σχετικών με τη διατήρηση των στοιχείων στις χημικές ενώσεις και με τις καθόλου ιδέες.
Η θέση των στοχαστών του Μεσαίωνα απέναντι στα θέματα αυτά, ενισχυμένη από τους φιλοσοφικούς παραδοσιακούς θησαυρούς – όπως τους προσφέρει, αναχωνευμένους και χυμένους σε νέα μορφή, το Βυζάντιο, ακόμη και όταν αυτό πνέει τα λοίσθια – οδηγεί από το αδιέξοδο μακροχρόνιων φιλοσοφικών ερίδων στην αναγεννησιακή ανθρωπιστική σκέψη και στο θρίαμβο της επιστήμης.
Στη συνέχεια ιχνηλατείται η πορεία του Αναγεννησιακού αυτού πνεύματος στο συγκεκριμένο χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και ιδιαίτερα στο στοχασμό των υπόδουλων Ελλήνων, μέσα από τα έργα των οποίων – Κορυδαλέα, Βούλγαρη, Θεοτόκη, Ζερζούλη, Μοσιόδακα και Βενιαμίν Λεσβίου – σταχυολογούνται και προβάλλονται οι σκέψεις που το εκφράζουν και συντελούν και εδώ στην πνευματική Αναγέννηση και στην ανάκτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των υπόδουλων λαών της περιοχής.
