- Ψηφιακό τεκμήριο
- Αρχειακό και οπτικο-ακουστικό υλικό ερευνών
- Άνω Κώμη
- 752
- Άνω Κώμης
- Κοζάνης
- Βάνιτσα
- Όχι. Κυρίως κατοικείται από ντόπιους.
- Ναι. Υπάρχουν 3 οικογένειες που μόνο ο πατέρας είναι Πόντιος και μία που μόνο ο πατέρας είναι Πομάκος
- Την ιδιάζουσα Κοζανίτικη διάλεκτο.
- Τέσσερις. 1η) 1790
- Όχι
- Δύο.
- 1890
- Η γεωργία και η κτηνοτροφία
- Σιτηρά και λαχανικά-Αμπέλια
- Κυρίως τα κτηνοτροφικά ήταν για αυτοκατανάλωση και τα γεωργικά κατά το μεγαλύτερο μέρος για το εμπόριο.
- Σήμερα καλλιεργούνται κυρίως τα σιτηρά, τα λαχανικά. Εξακολουθούν δηλ. οι παλιές καλλιέργειες. Μέχρι το 1940 περίπου καλλιεργείτο ο Κρόκος(αρωματικό φυτό) σταμάτησε για μια εικοσαετία περίπου η καλλιέργεια και άνθισε σημαντικά η καλλιέργεια στην δεκαετία 1960-1970 και καλλιεργείται μέχρι σήμερα
- Ήταν κατεχόμενο και όλα τα χτήματα τα μοίρασαν οι μπέηδες με τους τσιφλικάδες
- Οι καλλιεργητές έδιναν το 1/3 της πσυγκομιδής στο μπέη ή στον τσιφλικά.
- Ναι
- Από 40 στρέμματα και πάνω
- Πέντε οικογένειες
- Περίπου 35 στρέμματα
- Ναι
- Κατά την δεκαετία 1960-1970.
- Υπήρχαν. Σήμερα υπάρχουν 4 ή 5 μικρά τσελιγκάτα
- Όχι
- Όχι
- Ήταν μόνον οι μπέηδες και λίγες οικογένειες που μαζί με τους μπέηδες κυβερνούσαν το χωριό.
- Πλήρωναν (τζελέπι). Μία δραχμή κατά κεφάλι ζώου στο μπέη.
- Σε δύο κοινωνικές τάξεις: Σεκείνους που είχαν ιδιόκτητα χτήματα και στους άλλους που ήταν όλοι υπάλληλοι
- Ναι. Υπήρχε από την κοινότητα υποχρέωση για κάθε δημότη να προσφέρει προσωπική εργασία έξη ημερών περίπου. Αν δεν πρόσφερε εργασία έπρεπε να πληρώσει τα ανάλογα ημερομίσθια.
- Ναι για όλους τους άντρες ηλικίας 18 χρόνων και άνω
- Ναι. Πλήρωνε τα ανάλογα ημερομίσθια
- ΝΑΙ: Σε όλες σχεδόν ανεξαιρέτως τις γεωργικές εργασίες.
- Χτίσιμο σπιτιών, κουβάλημα καυσοξύλων κ.ά.
- ΝΑΙ: Κυρίως στο σκάλισμα των φυτών και στην ετοιμασία τςη προίκας(φλοκάτα, κεντήματα, υφαντά κ.ά.)
- Οι οικογένειες συνήθως ήταν Πατριαρχικές. Αποτελούνταν από τον πατέρα και τη μητέρα του άνδρα και πολλές φορές και της γυναίκας και όλα τα αδέλφια του άντρα ανεξάρτητα αν ήταν παντρεμένα μαζί με τις οικογένειές τους
- Πατέρα ή μπαμπάκα και μάνα ή μαμάκα
- Παππού, μπαμπάλη ή μπεμπέ.
- Γιαγιά, μάλη ή μανιά.
- Παππού, μπαμπάλη ή μπεμπέ
- Γιαγιά, μάλη ή μπεμπέ
- Με χαϊδευτικά ονόματατα που τελικά του έμεναν για όλη τη ζωή
- Τζιέρι μου(Συκώτι)
- Με το όνομά τους
- Το ίδιο
- Ήταν σχεδόν ο υπαρχηγός της οικογένειας
- Το ίδιο στον γυναικείο τομέα
- Με το όνομά τους
- Μπάρμπα κυρίως και ελάχιστα θείο
- Θείτσα κυρίως ή τζιτζίκο όχι θεία
- Οπως ακριβώς παραπάνω
- Με το όνομά τους
- Παληκάρι μου ή αφέντη μου, και κορίτσι μου
- Για τα πρωτότοκα όχι. Για το τελευταίο παιδί το έλεγαν σουγκάρι ή μανάρι.
- Παραδελφός ή παραδελφή
- Διδυμάρκα
- Συμπέθερους(Συμπέθερε ή συμπεθερά)
- Κυρίως Μπαμπάλη-σπάνια παππού ή πατέρα
- Κυρίως Μάλη-σπάνια γιαγιά η μητέρα
- Αντράδερφο ή Αντραδέρφη
- Κυρίως Μπαμπάλη
- Κυρίως Μάλη
- Γυναικάδερφο ή γυναικαδέρφη
- Με το όνομά του ή γαμπρέ
- Το ίδιο
- Το ίδιο
- Με το όνομά της ή νύφη
- Το ίδιο
- Άντρα-ή γυναίκα.
- Αν τύχαινε τα δύο πρώτα να είναι ένα αγόρι και ένα κορίτσι, έπαιρναν τα ονόματα του παππού και της γιαγιάς του πατέρα ποτέ της μητέρας. Ύστερα είχαν σειρά οι γονείς της μητέρας
- Οι δουλειές μοιράζονταν σύμφωνα με τη μυϊκή δύναμη. Πολλές φορές οι δουλειές του άντρα και της γυναίκας δεν ξεχώριζαν
- Σχεδόν όλες.
- Σχεδόν όλες.
- Τις δουλειές που χρειάζονταν μεγάλη μυϊκη δύναμη.
- Μόλις τέλειωναν το Δημοτικό σχολείο έπαιρναν ενεργό μέρος στις δουλειές που μοιράζονταν ανάλογα στα αγόρια καισ τα κορίτσια.
- Έπρεπε πρώτα να παντρευτούν τα κορίτσια, γι αυτό και πολλές φορές έμειναν γεροντοπαλήκαρα τα μεγάλα τα αδέλφια.
- Από τα δέκα πέντε χρόνια και πάνω μπορούσαν να παντρευτούν. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες είναι μεγαλύτερες από τους άντρες
- Κατά ποσοστό 95% γαμπρός και νύφη είναι από το ίδιο χωριό. Το άλλο ποσοστό ήταν από κοντινά χωριά Κάτω Κώμη, Κρόκο Μηλέα, Καρυδίτσα κ.ο.κ.
- Στο πατρικό του γαμπρού πάντοτε.
- Πάντα. Πολλές φορές δεν χώριζαν αν δεν έρχονταν τα παιδιά του σε ηλικία να παντρευτούν. Οι οικογένειες ήταν πατριαρχικές. Παππούς γιαγιά γιοί νύφες και εγκόνια
- Πολλές φορές ναι.
- Συνήθως χώριζαν από διαφωνία των γυναικών τους. Αλλιώς συνέχιζαν να ζουν μαζί και μετά το θάνατο του πατέρα.
- Ο μικρότερος γιός.
- Κυρίως σώγαμπρο έπαιρναν οι οικογένειες που δεν είχαν γιό παρά μόνο κορίτσια. Πολύ σπάνια έπαιρναν σώγαμπρο ενώ είχαν αγόρια, αλλά τότε τον είχαν το σώγαμπρο σαν υπηρέτη. Κύρια έπαιρναν σε τέτοιες περιπτώσεις σώγαμπρο όταν ξέμεινε κάποια θυγατέρα τους.
- ΝΑΙ: Όταν συνέβαινε κάποιος να κατάγεται από πολυμελή οικογένεια και εφ'όσον τα πεθερικά του είχαν πολύ μεγαλύτερη περιουσία από το μερίδιο που του έπεφτε από την πατρική του.
- Για το μικρότερο
- Ναι. Πριν γίνει η συμφωνία(για συμφωνία πρόκειται) ήταν υποχρεωμένος ο πεθερός να γράψει(να μεταβιβάσει) μέρος της περιουσίας στο σώγαμπρο.
- Συνήθως κρατούσε το δικό του όνομα. Πολλές φορές όμως έπαιρνε του πεθερού του. Υπάρχει περίπτωση που όχι μόνο πήρε το όνομα του πεθερού του αλλά και τα παιδιά που έκανε, σήμερα φαίνονται ότι είναι του πεθερού του. Δηλ. πατέρας και παιδιά είναι του αυτού πατέρα. ΙΙ.23: Ο Σώγαμπρος λέγονταν Ματιάκης Ευάγγελος. πήρε το επώνυμο του πεθερού του και λέγεται τώρα Μητσιόπουλος Ευάγγ. του Εμμανουήλ. Τα παιδιά που απόχτησε λέγονται και φαίνονται στα μητρώα ως παιδιά του Εμμανουήλ δηλ. πατέρας και γιός αδέρφια.
- Δεν μπορούσαν με κανένα λόγο να παντρευτούν έστω και δεύτερα εξαδέλφια. Υπήρξαν περιπτώσεις ελάχιστες που δεν γινόταν διαφορετικά. Π.χ. Σύναψη σχέσεων ερωτικών που όμως εύρισκαν την αντίθεση και αντίδραση όλου του χωριού.
- Βεβαίως και μεγάλο. Για να πάψουν κάποιοι να είναι συγγενείς έπρεπε να ξεφύγουν από τα τέταρτα ξαδέλφια.
- Ναι
- Αν και το χωριό είναι μεγάλο τα διαζύγια είναι άγνωστα. Μπορώ να ανφέρω μόνο μια περίπτωση διαζυγίου.
- Ο νονός του γαμπρού Πάντα
- Τον ίδιο νονό ή μέλη της οικογενείας του. Μόνο ότταν πέθαινε ο νονός μπορούσες ν'αλλάξεις νονό.
- Θα έπρεπε πρώτα να ζητήσεις την άδεια του κουμπάρου και μετά θα άλλαζες. Συνήθως προτιμούσαν κάποιο κοινωνικά ανώτερό τους π.χ. βουλευτή για να τακτοποιηθεί αργότερα κ.λ.π.
- Απαγορευόταν
- Όχι
- Δεν υπήρξε τέτοια περίπτωση
- Υπήρχε και υπάρχει.
- Προφορικά.
- Χρήματα που πολλές φορές για να τα συγκεντρώσει έπρεπε να πουλήσει τη μισή περιουσία(εκβιασμός)
- Ναι ανάλογα με τη συμφωνία
- Συνήθως στο χωριό ή στην Κοζάνη
- Ναι. Μέχρι και 70 ή 80 στρέμ.
- Η Προίκα δεν εξαρτιόταν από τη σειρά. Εξαρτιόταν από συμπεριφορά του γαμπρού. Εξαρτιόταν από το πόσο εκβιαστής θα ήταν ο γαμπρός.
- Όχι
- Όχι. Μεταβιβαζόταν όπως και του πατέρα.
- Αν ήταν χωριστά ναι.
- Όχι
- Παρέμεινε στον άντρα της. Μόνο αν πέθαινε πολύ νωρίς τότε επιστρεφόταν
- Ναι. Έδιναν χρήματα και λεγόταν (Νάχτι)
- Ο πατέρας
- Πριν απ'το γάμο
- Τα έπαιρνε ο πεθερός και έκανε τα προικιά της νύφης
- Όχι. Μόνο αν ήταν ακίνητη περιουσία
- Ανάλογα με τις περιστάσεις. Αν κάποιος αποκτούσε οικογένεια έπαιρνε το μερίδιο και αποχωρούσε από το πατρικό.
- Ήταν στην κρίση του πατέρα. Πολλές φορές ένα παιδί μπορούσε να μην πάρει και καθόλου μερίδιο. Εξαρτιόταν γενικά από το φέρσιμο των παιδιών
- Ήταν μικρότερο και είναι ακόμα μικρότερο.
- Προφορικά κυρίως, σπάνια με διαθήκη
- Ανάλογα με την ποιότητα των χωραφιών μοιράζονταν ανάλογα και τότε ίσχυε ο τρόπος του λαχνού
- Ήταν όλα της γυναίκας και ύστερα τα μοίραζε η μητέρα.
- Κανείς
- Οι κόρες του
- Εξαρτιόταν από τη θέληση του θείου του
- Και στις δυο περιπτώσεις.
- Συνήθως παιδιά αδελφών. Σπάνια μακρ.συγγενών ή ορφανά. Ανάλογα με την περίπτωση
- Ανάλογα με τη συμφωνία υιοθετήσεως και την περίπτωση υιοθετήσεως. Υπήρχαν υιοθετήσεις που το μικρό παιδί που υιοθετούσαν προορίζονταν για γαμπρός της πρώτης κόρης. Δηλ. μεγάλωναν μαζί και ήξεραν τα παιδιά εκ των προτέρων το ή τη σύζυγο.